Hoe dacht men over geluk tijdens de Verlichting?

"De vraag die natuurlijk meteen opkomt, is waarom er zoveel over het geluk in de achttiende eeuw werd geschreven. Alhoewel dat niet zo gemakkelijk te beantwoorden is, wijst Buijs op drie ontwikkelingen die daarbij een rol speelden.

1- We werden welvarender en voor sommigen daardoor ook gelukkiger (anderen verwierpen echter de enigszins banale gelijkstelling van geld en geluk).

2- Wat ook meespeelde was een verandering in de intellectuele cultuur, namelijk het toenemend geloof in de vooruitgang en vervolmaking van mens en maatschappij.

3- En als derde noemt Buijs een ontwikkeling in de communicatiecultuur: de toename van tijdschriften (vooral zogenaamde ’Spectators’, beschouwelijke tijdschriften met namen als ’Opmerker’, ’Denker’ of ’Philantrope’; een bron waaruit Buijs vaak heeft geput), koffiehuizen, genootschappen (zoals ’Felix Meritis’: ’gelukkig door verdienste’), waardoor het debat over het geluk een bredere maatschappelijke bedding kreeg.

-4 Er is nog een vierde verklaring voor de toename van het ’geluksdenken’. Ergens schrijft Buijs dat het streven naar aards geluk voor 1650 iets ’clandestiens’ had. Het was bijna onethisch om een plezierig leven te verdedigen omdat geluk eerder een uitgesteld pensioen in het hiernamaals betrof. De groeiende secularisering van Europa ten tijde van de Verlichting moet dan ook wel een rol hebben gespeeld in de toename van het geluksdenken."

http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/1667190/2007/12/01/De-Verlichting-bracht-het-geluk-dichterbij.dhtml

Toegevoegd na 14 minuten:
Een belangrijke pijler onder de Verlichting was de idee dat niet God, maar de mens zelf verantwoordelijk was voor zijn geluk of ongeluk. Dat was een nieuwe gedachte die men eind zeventiende eeuw voor het eerst vindt in de kring van intellectuelen rond Spinoza. Als startpunt van de Verlichting gelden dan ook de werken van deze Nederlandse filosoof. Volgens Spinoza hield de natuur zichzelf in beweging en was niet God daarvoor verantwoordelijk. In geesten, demonen, de duivel en wonderen geloofde Spinoza al helemaal niet en ook het scheppingsverhaal in de Bijbel leek hem een fabeltje.

http://www.literatuurgeschiedenis.nl/lg/18de/thema/lg18016.html

Geluk ontwikkelde zich in de loop van de achttiende eeuw van modeonderwerp tot regelrechte obsessie.

Zedenkunde, godsdienst, samenleving, vriendschap, liefde - bijna alles beoordeelden achttiende-eeuwers op het vermogen ervan om de mens hier op aarde gelukkig te maken. Niet voor niets kreeg de 'pursuit of happiness' in 1776 een plaats in de Onafhankelijkheidsverklaring van de Verenigde Staten.

Daar tevredenheid ook in de klassieke traditie hoog stond aangeschreven en er kritiek was op de abstracte deugd-geluk-equivalentie, werd in de tweede helft van de achttiende eeuw tevredenheid de steeds meer gehoorde geluksopvatting: beperking van begeerte, geluk ook in nederige staat, innerlijke rust, maatschappelijkheid. Van tevredenheid naar huiselijk geluk was maar een kleine stap en toch een grote omwenteling: vriendschap, liefde, huwelijk, huiselijkheid werden belangrijk

Ook in de Republiek was de belangstelling voor geluk groot. In deze studie onderwerpt Peter Buijs het Nederlandse geluksdebat tijdens de Verlichting aan een nader onderzoek. Daarbij gaat hij zowel in op de bestaande (klassieke en christelijke) tradities binnen het geluksdenken als op de vernieuwingen, zoals het geloof in een wetenschap van het geluk en de aandacht voor maatschappelijke en persoonlijke aspecten van geluk.

Deze ideeën namen vanaf 1780 een steeds nadrukkelijker plaats in binnen het denken over geluk. In deze jaren werd de basis gelegd voor het hedendaagse geluksdenken.