Hét vraag- en antwoordplatform van Nederland

Waarom "ch" achter S?

Waarom doen ze meestal in de NL taal een ch achter een "s"? Terwijl die niet uitgesproken word zoals onlogisch enzo..

Verwijderde gebruiker
9 jaar geleden
in: Taal
3.6K

Heb je meer informatie nodig om de vraag te beantwoorden? Reageer dan hier.

Het beste antwoord

Dat is, net als alle spellingzaken, een kwestie van afspraak.

Het had al lang zo geregeld kunnen worden dat 'automatisch' als 'automaties' (enz.) zou worden gespeld maar dit is tot nu toe niet gebeurd.

Toegevoegd na 6 minuten:
Die -sch uitgangen hebben we aan het Duits te danken en die uitzondering is tot op de dag van vandaag gebleven.

"Mensch" is wel "mens' geworden maar 'logisch' en 'symbolisch' blijven met -isch gespeld.

Van de site van Onze Taal:

"Waarom werd eeuwen geleden mensch wel met -sch geschreven en huis niet?
Dat heeft te maken met de herkomst van deze woorden. Er werd vroeger alleen -sch aan het woordeinde geschreven als het woord in ouder Nederlands op -sk of -sc eindigde. Huis gaat terug op hus(a) en mens gaat terug op een heel oude vorm die eindigde op -iska/-isko; in een citaat uit 1100 komt het woord mennisko ('persoon') voor.

Oorspronkelijk werd een woord als mensch met een k- of g-achtige klank aan het einde uitgesproken, maar het verschil in uitspraak tussen de slotklank van huis en die van mensch is al eeuwen geleden verdwenen. Daardoor kwam de spelling mensch steeds meer ter discussie te staan. De sch-spelling van de s-klank is echter officieel pas afgeschaft in 1947; toen werd de spelling-Marchant (die al sinds 1934 op scholen werd onderwezen) officieel. Een uitzondering werd gemaakt voor het achtervoegsel -isch in bijvoorbeeld logisch en symbolisch, dat aan het Duits ontleend is.

De uitgang -sch was ook de uitgang voor het bijvoeglijk naamwoord: aardsche lasten, een broedsche kip, een doodsche stilte, eene duivelsche geschiedenis, kindsch worden, vergeefsche moeite, Rotterdamsche menschen. Bijwoorden eindigden niet op -sch: alvorens, desnoods, kruiselings en omstreeks eindigden dus bijvoorbeeld altijd al op een s.

Bij werkwoorden bestonden zulke verschillen ook. Zo werd wassen in de nu verouderde betekenis 'groeien' nooit met sch geschreven, maar wassen in de betekenis 'schoonmaken' vroeger wel (wasschen). Ook dit verschil ging terug op een uitspraakverschil dat al lange tijd niet meer wordt gemaakt in het Standaardnederlands. In onder meer het Duits is er nog wel een verschil te zien en te horen: wachsen is 'groeien' en waschen is 'wassen'. "

Toegevoegd na 3 uur:
Die -sch uitgangen hebben we... mz: Die -isch uitgangen hebben we...
(Lees meer...)
Computoon
9 jaar geleden
SimonV
9 jaar geleden
Degelijk antwoord. Plus!
Verwijderde gebruiker
9 jaar geleden
+
Verwijderde gebruiker
9 jaar geleden
Goed uitgelegd.
+++
Verwijderde gebruiker
9 jaar geleden
Mooi antwoord, weer wat geleerd vandaag, plus.
Verwijderde gebruiker
9 jaar geleden
+.
Jij bent taalkundige, dat zie je.
Ik heb in mijn jeugd nog oude mensen geweten die de ch nog uitspraken in het meervoud. Mens-ch-en in de bos-ch-en.
Computoon
9 jaar geleden
Ik pronk met andermans veren:-) Het grootste deel van mijn antwoord is, zoals ook daarin vermeld, een flink stuk van een artikel op de site van Onze Taal (www.onzetaal.nl), een favoriet van mij. Dit genootschap geeft ook een zeer lezenswaardig tijdschrift uit dat, hoe kan het ook anders, Onze Taal heet. Die oude spelling vind ik wel mooi: "Laat niet, als dank, voor 't aangenaam verpoozen, den eigenaar van 't bosch de schillen en de doozen.'
Verwijderde gebruiker
9 jaar geleden
Goeie uitleg, ik ken bijna niemand die zo veel over uitlegt.

Andere antwoorden (1)

Je spreekt hem wel uit. Als je het over logies (slaapgelegenheid) hebt, zeg je echt een s achteraan. Bij logisch zeg je een beetje sj. Alle isch woorden eindigen op sj.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
9 jaar geleden
Amadea
9 jaar geleden
In het woord logies komt de ch niet voor. Logisch spreek ik uit als lóo-gies. Geen j erachter. Ben jij van Duitse of Zuid-Limburgse oorsprong? Duitsers zeggen lóo-kiesj (met een zachte k).
Computoon
9 jaar geleden
In de standaarduitspraak van 'logisch' hoor je een s-klank aan het eind, geen sj-klank.
Als 'logisch' gespeld zou moeten worden als 'logies' krijg je inderdaad dezelfde spelling als die van 'logies en ontbijt', dat uitgesproken wordt als [lozjies] met de klemtoon op de tweede lettergreep. Is dat erg? Vind van niet. Uit de zinsinhoud kun je de juiste uitspraak afleiden. Bovendien is dit een 'toevalstreffer'. Bij 'democraties' en 'chaoties' heb je het probleem niet dat er ook een woord bestaat met dezelfde spelling maar een andere uitspraak en betekenis. Wel moet er nog een regel bedacht worden voor de verbogen vorm. Het lijkt dan 'logies' om te kiezen voor een 'i': 'een logise conclusie', net als: een muzikale uitvoering.

Weet jij het beter..?

Het is niet mogelijk om je eigen vraag te beantwoorden Je mag slechts 1 keer antwoord geven op een vraag Je hebt vandaag al antwoorden gegeven. Morgen mag je opnieuw maximaal antwoorden geven.

0 / 2500
Gekozen afbeelding